Cảnh báo say nắng trong mùa hè và cách xử lý khẩn cấp

Mùa hè đến mang theo những ngày nắng nóng gay gắt, đặc biệt là ở những khu vực nhiệt đới như Việt Nam. Trong điều kiện thời tiết oi bức, làm việc hoặc vận động quá lâu dưới trời nắng có thể gây ra hiện tượng say nắng – một tình trạng nguy hiểm nếu không được nhận biết và xử trí kịp thời.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu chi tiết dấu hiệu nhận biết say nắng, mức độ nguy hiểm và hướng dẫn cách sơ cứu, xử trí đúng cách để bảo vệ sức khỏe bản thân và giúp đỡ người khác khi cần thiết.

Say Nắng Là Gì?

Say nắng (heatstroke) là một dạng rối loạn thân nhiệt nghiêm trọng xảy ra khi cơ thể không thể làm mát đủ nhanh trong điều kiện nhiệt độ môi trường cao, thường do tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng trong thời gian dài.

Khác với say nóng (do ở lâu trong môi trường nóng ẩm, không có nắng), say nắng thường đi kèm các dấu hiệu tổn thương thần kinh và có thể gây tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.

Nguyên Nhân Gây Say Nắng

• Làm việc, chơi thể thao, di chuyển dưới nắng trong thời gian dài

• Không đội mũ, che chắn khi đi ngoài trời

• Mặc quần áo dày, tối màu khi trời nóng

• Thiếu nước, mất muối qua mồ hôi mà không được bù kịp thời

• Trẻ nhỏ, người già, người mắc bệnh mạn tính dễ bị ảnh hưởng hơn

  

Dấu Hiệu Nhận Biết Người Bị Say Nắng

Việc phát hiện sớm dấu hiệu say nắng là chìa khóa để can thiệp kịp thời. Các triệu chứng điển hình gồm:

• Thân nhiệt tăng cao, thường trên 39°C, có thể lên tới 40–41°C

• Da đỏ, khô, nóng rát (do cơ thể ngừng tiết mồ hôi)

• Đau đầu dữ dội

• Chóng mặt, hoa mắt, buồn nôn hoặc nôn

• Nhịp tim nhanh, thở gấp

• Mất ý thức, lơ mơ hoặc co giật

• Một số người còn có dấu hiệu rối loạn hành vi, nói năng không rõ ràng, lú lẫn.

Nếu gặp một người có các biểu hiện trên sau khi tiếp xúc lâu với nắng, cần xử trí ngay lập tức.

Cách Xử Trí Khi Gặp Người Bị Say Nắng

Gọi cấp cứu 115 hoặc nhân viên y tế gần nhất

Ngay khi phát hiện người có dấu hiệu say nắng như:

• Đau đầu dữ dội, chóng mặt

• Da nóng, khô, đỏ bừng

• Tim đập nhanh, thở gấp

• Mất ý thức, lơ mơ hoặc co giật

👉 Việc đầu tiên cần làm là gọi ngay số 115 hoặc liên hệ trạm y tế/phòng khám gần nhất để được hỗ trợ chuyên môn. Trong lúc chờ xe cấp cứu, tiến hành các bước sơ cứu tiếp theo là điều vô cùng cần thiết để duy trì sự sống cho nạn nhân.

Di chuyển nạn nhân đến nơi mát mẻ

Nếu nạn nhân đang ở ngoài trời hoặc trong môi trường nóng bức, hãy:

• Đưa họ vào bóng râm, nơi có mái che, thoáng gió.

• Nếu trong nhà, hãy mở quạt, bật điều hòa hoặc đưa đến nơi có nhiệt độ thấp hơn.

• Tránh để nạn nhân tiếp xúc tiếp tục với nắng hoặc không khí nóng, ẩm.

Điều này giúp giảm nhiệt độ môi trường xung quanh – yếu tố quan trọng giúp ngăn chặn tổn thương nội tạng do sốc nhiệt.

Cởi bớt quần áo không cần thiết

Việc cởi bỏ quần áo dày, kín sẽ tạo điều kiện cho cơ thể tỏa nhiệt dễ dàng hơn. Lưu ý:

• Ưu tiên giữ sự kín đáo, riêng tư cho nạn nhân (đặc biệt là nữ giới).

• Có thể dùng khăn che chắn nếu cần thiết trong môi trường công cộng.

Đây là bước đơn giản nhưng rất hiệu quả trong việc hạ thân nhiệt nhanh.

Kiểm tra nhiệt độ cơ thể của nạn nhân

Nếu có nhiệt kế, hãy kiểm tra thân nhiệt. Nạn nhân say nắng thường có thân nhiệt lên đến >40°C, gây nguy hiểm cho não và các cơ quan nội tạng.

• Nếu không có nhiệt kế, hãy sờ trán, cổ, nách… để ước lượng mức độ nóng của cơ thể.

• Việc theo dõi thân nhiệt giúp đánh giá hiệu quả của các biện pháp làm mát đang thực hiện.

Làm mát cơ thể càng nhanh càng tốt

Hạ nhiệt càng sớm, khả năng cứu sống càng cao. Bạn có thể:

• Dùng khăn ướt hoặc miếng vải nhúng nước mát để lau cơ thể (đặc biệt ở vùng nách, cổ, bẹn).

• Chườm lạnh bằng đá, túi nước đá bọc khăn ở các vị trí mạch lớn.

• Nếu có quạt, hãy quạt liên tục để tăng tốc độ bốc hơi mồ hôi – giúp cơ thể tỏa nhiệt nhanh hơn.

Lưu ý: Không dùng nước quá lạnh hoặc đá trực tiếp lên da trong thời gian dài vì có thể gây bỏng lạnh, co mạch.

Đánh giá mức độ tỉnh táo và hỗ trợ thêm nếu cần

Sau khi thực hiện các biện pháp làm mát:

• Nếu nạn nhân vẫn tỉnh táo, có thể cho uống nước lọc mát, nước bù điện giải, oresol… từng ngụm nhỏ để tránh sặc.

• Nếu nạn nhân mất ý thức, lơ mơ hoặc không thể tự uống nước, tuyệt đối không cố ép uống, tránh nguy cơ hít sặc vào phổi.

Trong mọi trường hợp, tiếp tục theo dõi sát nạn nhân trong khi chờ cấp cứu đến, đảm bảo không để thân nhiệt tăng trở lại.

Những Điều Tuyệt Đối Không Nên Làm

• Không chờ đợi thân nhiệt tự hạ xuống

• Không để người say nắng nằm tiếp xúc với nắng

• Không tắm bằng nước đá lạnh

• Không ép ăn/uống khi người bệnh không tỉnh táo

Ai Có Nguy Cơ Cao Bị Say Nắng?

• Trẻ em dưới 5 tuổi và người già trên 65 tuổi

• Người làm việc ngoài trời: nông dân, công nhân, tài xế, người bán hàng rong…

• Người có bệnh lý mạn tính như tim mạch, tiểu đường

• Người uống ít nước, mặc đồ dày, không đội mũ nón khi ra nắng

Cách Phòng Ngừa Say Nắng Hiệu Quả

Để tránh nguy cơ say nắng trong mùa hè, bạn nên:

• Uống đủ nước mỗi ngày (2–2,5 lít), bổ sung oresol khi đổ nhiều mồ hôi

• Mặc quần áo thoáng mát, sáng màu, đội mũ rộng vành hoặc dùng ô khi ra nắng

• Tránh ra ngoài từ 10h – 16h, là thời điểm nắng gắt nhất trong ngày

• Bổ sung thực phẩm mát, giàu điện giải: dưa hấu, cam, dừa, nước rau má,…

• Hạn chế vận động mạnh ngoài trời nắng

Say nắng là tình trạng cấp cứu y tế, có thể gây nguy hiểm đến tính mạng nếu không được xử trí đúng cách và kịp thời. Việc nhận diện sớm các dấu hiệu và thực hiện sơ cứu chuẩn y khoa có thể giúp cứu sống người bệnh, đặc biệt trong những ngày hè nắng nóng cực điểm.