Sốt Xuất Huyết Bùng Phát Mùa Mưa: Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Hướng Dẫn Điều Trị An Toàn

Mùa mưa kéo dài tại Hà Nội và các tỉnh miền Bắc đã tạo điều kiện lý tưởng cho Sốt xuất huyết bùng phát mạnh mẽ, với số ca mắc bệnh liên tục gia tăng và trở thành nỗi lo thường trực của mọi gia đình. Căn bệnh này có thể diễn biến từ nhẹ đến cực kỳ nghiêm trọng, thậm chí gây tử vong nếu không được nhận biết và xử trí kịp thời.

Việc trang bị kiến thức đầy đủ để hiểu rõ về căn bệnh này là vô cùng cấp thiết. Bài viết này sẽ cung cấp một cẩm nang toàn diện, đi sâu vào từng khía cạnh: từ việc xác định “thủ phạm” gây bệnh, nhận biết chính xác các triệu chứng qua từng giai đoạn, cho đến hướng dẫn điều trị và chăm sóc an toàn tại nhà.

1. Nguyên Nhân Gây Bệnh Sốt Xuất Huyết – “Thủ Phạm” Giấu Mặt Nào?

Nhiều người lầm tưởng Sốt xuất huyết lây qua đường hô hấp hoặc tiếp xúc, nhưng thực chất, bệnh do hai tác nhân chính gây ra.

a. Virus Dengue

Đây là tác nhân gây bệnh trực tiếp. Virus Dengue có 4 tuýp huyết thanh khác nhau là DENV-1, DENV-2, DENV-3, và DENV-4. Điều này có nghĩa là một người có thể mắc Sốt xuất huyết tới 4 lần trong đời. Miễn dịch được tạo ra sau khi mắc bệnh chỉ có tác dụng bảo vệ đối với tuýp virus đó, và việc nhiễm các tuýp virus khác về sau thường có xu hướng nặng hơn lần đầu.

b. Muỗi Vằn Aedes Aegypti – Vật Chủ Trung Gian Truyền Bệnh

Virus Dengue không thể tự lây từ người sang người. Nó cần một “phương tiện vận chuyển”, và “phương tiện” đó chính là muỗi vằn Aedes aegypti.

• Đặc điểm nhận dạng: Muỗi có màu đen, trên thân và chân có những vằn trắng, vì vậy được gọi là muỗi vằn.
• Tập tính:
  • Nơi sinh sản: Chúng ưa thích đẻ trứng trong các dụng cụ chứa nước sạch và đọng lại trong nhà hoặc xung quanh nhà (bể nước, lọ hoa, lốp xe cũ, chai lọ…).
  • Thời gian hoạt động: Muỗi vằn hoạt động và đốt người chủ yếu vào ban ngày, mạnh nhất là vào sáng sớm và chiều tối.

    

c. Chu Kỳ Lây Bệnh

Chu trình lây nhiễm diễn ra theo một vòng tròn khép kín:

1. Muỗi vằn cái hút máu của người đang bị nhiễm virus Dengue.
2. Virus ủ bệnh và nhân lên trong cơ thể muỗi khoảng 8-12 ngày.
3. Sau đó, con muỗi này mang mầm bệnh suốt đời và tiếp tục đi đốt những người khỏe mạnh khác, truyền virus Dengue qua vết đốt.
4. Người khỏe mạnh sau khi bị đốt sẽ ủ bệnh từ 4-7 ngày trước khi phát ra các triệu chứng đầu tiên.

2. Triệu Chứng Sốt Xuất Huyết Qua Từng Giai Đoạn

Sốt xuất huyết diễn biến qua 3 giai đoạn với các triệu chứng đặc trưng. Việc nhận biết các giai đoạn này, đặc biệt là giai đoạn nguy hiểm, là yếu tố sống còn.

a. Giai đoạn Sốt (Thường từ ngày 1 đến ngày 3)

Bệnh khởi phát đột ngột với các triệu chứng rầm rộ:

• Sốt cao: Nhiệt độ cơ thể tăng vọt lên 39-40°C, sốt liên tục.
• Đau nhức dữ dội: Đau đầu, đặc biệt là vùng trán và sau hốc mắt. Đau mỏi cơ và khớp toàn thân.
• Biểu hiện khác: Mệt mỏi, chán ăn, có thể buồn nôn. Da có thể xung huyết (ửng đỏ).

  

b. Giai đoạn Nguy Hiểm (Thường từ ngày 4 đến ngày 7)

Đây là giai đoạn quyết định, cần được theo dõi sát sao nhất.

• Dấu hiệu hạ sốt “giả”: Người bệnh có thể hạ sốt, khiến gia đình lầm tưởng bệnh đang khỏi. Đây là một quan niệm cực kỳ sai lầm và nguy hiểm.
• Nguy cơ chính: Tăng tính thấm thành mạch làm thoát huyết tương ra khỏi lòng mạch, gây cô đặc máu. Đồng thời, tiểu cầu giảm mạnh, gây nguy cơ chảy máu.
• Các dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm cần nhập viện NGAY LẬP TỨC:
  • Vật vã, bứt rứt, li bì: Người bệnh, đặc biệt là trẻ em, trở nên mệt lả, khó đánh thức hoặc quấy khóc bất thường.
  • Đau bụng dữ dội: Đau ở vùng gan (dưới sườn phải) hoặc đau khắp bụng.
  • Nôn mửa liên tục, không uống được.
  • Xuất huyết (chảy máu): Chảy máu cam, chảy máu chân răng, nôn ra máu, đi ngoài phân đen.
  • Tay chân lạnh, ẩm.
  • Ít đi tiểu: Không đi tiểu trong hơn 6 giờ.

    

c. Giai đoạn Hồi phục (Thường từ ngày 7 trở đi)

Nếu vượt qua giai đoạn nguy hiểm, cơ thể sẽ dần hồi phục:

• Hết sốt hoàn toàn, thể trạng tốt lên, ăn uống ngon miệng hơn.
• Có thể xuất hiện các nốt ban đỏ, ngứa ở da (ban hồi phục).
• Các chỉ số xét nghiệm máu (tiểu cầu, bạch cầu) dần trở về bình thường.

3. Cách Điều Trị và Chăm Sóc Bệnh Nhân Sốt Xuất Huyết

Hiện nay, Sốt xuất huyết chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Nguyên tắc chính là điều trị triệu chứng, theo dõi sát các dấu hiệu cảnh báo để nhập viện kịp thời và phòng ngừa lây lan.

a. Điều trị và chăm sóc tại nhà (Đối với thể nhẹ)

• Hạ sốt đúng cách:
  • Khi sốt trên 38.5°C, sử dụng thuốc hạ sốt Paracetamol theo đúng liều lượng (10-15mg/kg/lần), cách nhau mỗi 4-6 giờ.
  • TUYỆT ĐỐI KHÔNG tự ý dùng Aspirin hoặc Ibuprofen vì các thuốc này làm tăng nguy cơ chảy máu và gây toan máu.
  • Kết hợp lau người bằng nước ấm để giúp hạ nhiệt.
• Bù nước và điện giải là quan trọng nhất:
  • Tốt nhất là dùng dung dịch Oresol, pha đúng liều lượng và uống thay nước.
  • Ngoài ra có thể uống nhiều nước lọc, nước trái cây (cam, dừa), cháo loãng, súp.
• Nghỉ ngơi và dinh dưỡng:
  • Nghỉ ngơi tuyệt đối tại giường.
  • Ăn các thức ăn mềm, dễ tiêu như cháo, súp.

    

b. Khi nào cần nhập viện?

Bệnh nhân cần được đưa đến cơ sở y tế ngay lập tức khi xuất hiện một trong các dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm đã nêu ở phần triệu chứng.

c. Các biện pháp phòng bệnh

Cách phòng bệnh tốt nhất là diệt muỗi, lăng quăng (bọ gậy) và tránh bị muỗi đốt.

• Loại bỏ nơi sinh sản của muỗi: Đậy kín các dụng cụ chứa nước, lật úp các vật dụng phế thải, thay nước bình hoa thường xuyên.
• Tránh muỗi đốt: Ngủ trong màn kể cả ban ngày, mặc quần áo dài tay, dùng kem xua muỗi, sử dụng vợt điện, bình xịt muỗi.
• Phối hợp với y tế: Tích cực tham gia các chiến dịch vệ sinh môi trường, phun hóa chất diệt muỗi do địa phương tổ chức.

  

Sốt xuất huyết là một căn bệnh nguy hiểm, đặc biệt trong giai đoạn đỉnh dịch mùa mưa. Việc hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết chính xác các triệu chứng qua từng giai đoạn và nắm vững các nguyên tắc điều trị an toàn là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe. Đừng chủ quan, hãy luôn theo dõi sát người bệnh và đến ngay cơ sở y tế khi có bất kỳ dấu hiệu cảnh báo nào.